Serbskorěčne napisy w zjawnym rumje rěčneje krajiny Slepo

Slepjanska serbšćina rozeznawa so wot hornjoserbšćiny přez zwukowe, leksikaliske a gramatiske zjawy, hlej Slepjanski dialekt w Serbskim kulturnym leksikonje.

Iniciatorojo napisow w Slepjanskej serbšćinje su zwjetša towarstwa abo jednotliwe wosoby, kotrež domoródnu rěčnu wariantu sylnje spěchuja. Tohodla steji na tutych taflach němski tekst husto hakle na druhim městnje. Wón móže w jednotliwych padach samo cyle falować a hodźi so w tajkich padach z konteksta wučitać (tak je na př. na drjewjanej tafli z mjenom muzejoweho statoka Šusteroc dwór, na tutón objekt pokazuja w Trjebinje tež někotre tafle orientaciskeho systema w serbskej a němskej rěči).

Tafle z hornjoserbskimi napisami w Slepjanskich wsach přewažuja, wšako je to za wjesne a dróhowe tafle a pućniki běžna, zakońsce předpisana praksa. Tež we wobłukach žiwjenja, hdźež wužiwaše so tradicionelnje hornjoserbšćina (cyrkej a šula), su so napisy w tutej rěčnej warianće připrawili. Tute tafle su přeco dwurěčne, němčina pak ma tu zwjetša dominantnu poziciju, stejo na př. na prěnim městnje abo we wjetšim abo tučnym pismje.

Zarjadniski zwjazk Slepo słuša k oficialnje připóznatemu tak mjenowanemu „prěnjotnemu sydlenskemu rumej“ Serbow w zwjazkowym kraju Sakskej. Zarjadniska rěč je pódla němčiny hornjoserbšćina. Jenož w sydom wsach Slepjanskeje wosady pak rěči so wosebita warianta serbšćiny: Slepjanska serbšćina, kotraž słuša k přechodnym dialektam mjez hornjo- a delnjoserbšćinu (přir. Slepjanski dialekt w Serbskim kulturnym leksikonje).

W zjawnym rumje Slepjanskeje wosady namakamy pódla němskich napisow tež hornjoserbske a tajke w Slepjanskej serbšćinje. Hladajo na bliskosć k susodnej Braniborskej, hdźež rěči so delnjoserbšćina, jewja so – w rědšich padach – tež delnjoserbske napisy.

Njeje tež daloko hač k pólskej hranicy, a tuž namakaja so w jednotliwych padach tež pólske napisy, wosebje w turistiskich kontekstach. W Trjebinje je nimo toho pohrjebnišćo za sowjetskich wojakow, padnjenych w aprylu 1945, jeho centralny pomnik ma ruski napis.

Tafle z hornjoserbšćinu přewažuja, wšako je to za wjesne a dróhowe tafle a pućniki běžna a zakońsce předpisana praksa, tuž wone wosebje napadnu. Slepjanske serbske napisy jewja so porno tomu skerje w priwatnje, na př. wot towarstwow iniciěrowanym wobłuku.

Zwjetša namakatej so na taflach a druhich pismonošakach w Slepjanskim regionje dwě rěči, při čimž je němčina dominowaca rěč. Pódla toho jewi so jedna z horjeka mjenowanych serbskich rěčnych formow abo dalša rěč, na př. pólšćina. Sporadisce namakaja so tež jednorěčnje serbske napisy. Třirěčnych napisow w zjawnym rumje Slepjanskeje wosady njeje, chiba zo wustupuja přez kopjenje plakatow w informaciskich kašćikach wjacore rěče pódla sebje.

W někotrych namakanych napisach – dalokož njejedna so wo wjesne abo dróhowe tafle resp. pućniki – móže so jenož na zakładźe awtorstwa zwěsćić, hač jedna so wo napis w Slepjanskej serbšćinje abo w jednej ze serbskeju spisowneju rěčow, dokelž so rěčna forma w tutych padach njerozeznawa, to rěka w tajkich padach, hdźež so forma w Slepjanskej serbšćinje z tej w hornjo- a/abo delnjoserbšćinje kryje: Mlokowa rampa oder Lutherowa lipa , a tohorunja słowo Witaj , kotrež pokazuje na serbskorěčny kubłanski princip w Rownjanskej pěstowarni. Tohodla podawamy (tež hdyž je awtorstwo jasne a z tym znate, hač je hornjoserbski abo Slepjanski napis měnjeny) wotpowědne tafle zdobom mjez hornjoserbskimi a Slepjanskimi napisami. (Delnjoserbšćinu móžemy tu wuzamknyć, dokelž jewi so tuta rěč jenož we wjesnych mjenach na pućnikach kaž tež w napisach, za kotrež je awtorstwo w delnjoserbskim rěčnym konteksće dopokazane.)

Zarjadniski zwjazk Slepo słuša k oficialnje připóznatemu tak mjenowanemu „prěnjotnemu sydlenskemu rumej“ Serbow w zwjazkowym kraju Sakskej. Zarjadniska rěč je pódla němčiny hornjoserbšćina. Jenož w sydom wsach Slepjanskeje wosady pak rěči so wosebita warianta serbšćiny: Slepjanska serbšćina, kotraž słuša k přechodnym dialektam mjez hornjo- a delnjoserbšćinu (přir. Slepjanski dialekt w Serbskim kulturnym leksikonje).

W zjawnym rumje Slepjanskeje wosady namakamy pódla němskich napisow tež hornjoserbske a tajke w Slepjanskej serbšćinje. Hladajo na bliskosć k susodnej Braniborskej, hdźež rěči so delnjoserbšćina, jewja so – w rědšich padach – tež delnjoserbske napisy.

Njeje tež daloko hač k pólskej hranicy, a tuž namakaja so w jednotliwych padach tež pólske napisy, wosebje w turistiskich kontekstach. W Trjebinje je nimo toho pohrjebnišćo za sowjetskich wojakow, padnjenych w aprylu 1945, jeho centralny pomnik ma ruski napis.

Tafle z hornjoserbšćinu přewažuja, wšako je to za wjesne a dróhowe tafle a pućniki běžna a zakońsce předpisana praksa, tuž wone wosebje napadnu. Slepjanske serbske napisy jewja so porno tomu skerje w priwatnje, na př. wot towarstwow iniciěrowanym wobłuku.

Zwjetša namakatej so na taflach a druhich pismonošakach w Slepjanskim regionje dwě rěči, při čimž je němčina dominowaca rěč. Pódla toho jewi so jedna z horjeka mjenowanych serbskich rěčnych formow abo dalša rěč, na př. pólšćina. Sporadisce namakaja so tež jednorěčnje serbske napisy. Třirěčnych napisow w zjawnym rumje Slepjanskeje wosady njeje, chiba zo wustupuja přez kopjenje plakatow w informaciskich kašćikach wjacore rěče pódla sebje.

Hdźež njejsu napisy na teritoriju Slepjanskeho zarjadniskeho zwjazka jednorěčne němske, su wone přidatnje pak w Slepjanskej serbšćinje abo w hornjoserbšćinje wuwjedźene. Hladajo na bliskosć k susodnej Braniborskej, hdźež rěči so delnjoserbšćina, namakaja so w Brězowce a Dźěwinje tež jednotliwe pućniki z delnjoserbskimi městnymi mjenami. Hišće rědšo wustupuje delnjoserbšćina na plakatach, kotrež su ćišćane na př. wot cyrkwje w kooperaciji z delnjoserbskimi partnerami.

Njedaloko je statna hranica k Pólskej, tohodla jewja so druhdy tež pólske napisy, předewšěm w turistiskich kontekstach. Runje tak sporadiski je na plakatach čěski podźěl, hdyž jedna so na př. wo wuwěški k turistiskim zarjadowanjam w 100 kilometrow wot Slepoho zdalenym pólsko-němsko-čěskim třikrajowym róžku.

W Trjebinje je nimo toho pohrjebnišćo sowjetskich wojakow, padnjenych w aprylu 1945; centralny pomnik nosy ruski napis. Něhdyši Slepjanski hosćenc „Zur Schlangenkrone“ wjedźe so wot lěta 2017 jako italski restawrant, a tak je so k serbsko-němskemu napisej na sćěnje dodało italske mjeno. Jendźelšćina namaka so tu a tam w zwisku ze słownymi značkami, logami abo sloganami.

W lěće 1999 wobzamkny so Zakoń wo prawach Serbow w Swobodnym staće Sakskej (skrótka Sakski serbski zakoń), w kotrymž je w paragrafje 10 zapisane, zo maja so wjesne tafle pućniki a dalše tafle w serbskim sydlenskim rumje dwurěčnje wuhotować: § 10 (1) „Wuhotowanje z taflemi w zjawnym rumje přez zarjady Swobodneho stata Sakskeje a jeho dohladej podstejace zjednoćenstwa, wustawy a załožby zjawneho prawa, wosebje na zjawnych twarjenjach, zarjadnišćach, dróhach, pućach, zjawnych naměstach a mostach, ma w serbskim sydlenskim teritoriju w němskej a serbskej rěči być.“

Dokelž je w Sakskej hornjoserbšćina zarjadniska rěč, noša dróhowe tafle we wjetšinje Slepjanskich wsow němsko-hornjoserbske napisy. W Mułkecach, Dźěwinje a Brězowce so dwurěčnosć dotal hišće zrealizowała njeje, tu su dróhowe taflički jednorěčne němske.

W lěće 1999 wobzamkny so Zakoń wo prawach Serbow w Swobodnym staće Sakskej (skrótka Sakski serbski zakoń), w kotrymž je w paragrafje 10 zapisane, zo maja so wjesne tafle pućniki a dalše tafle w serbskim sydlenskim rumje dwurěčnje wuhotować: § 10 (1) „Wuhotowanje z taflemi w zjawnym rumje přez zarjady Swobodneho stata Sakskeje a jeho dohladej podstejace zjednoćenstwa, wustawy a załožby zjawneho prawa, wosebje na zjawnych twarjenjach, zarjadnišćach, dróhach, pućach, zjawnych naměstach a mostach, ma w serbskim sydlenskim teritoriju w němskej a serbskej rěči być.“

Dokelž je w Sakskej hornjoserbšćina zarjadniska rěč, noša wšě tajke tafle němsko-hornjoserbske napisy – a tak tež wjesne tafle a pućniki na teritoriju Slepjanskeho zarjadniskeho zwjazka. Z jednym wuwzaćom: W Rownom jewi so na někotrych taflach mjenowa forma w Slepjanskej serbšćinje. Město hornjoserbskeho mjena Rowno steji tam Rowne.

Zajimawe je wustupowanje měšaneje formy w serbskej wersiji wjesneho mjena Slepo. Na někotrych z wjesnych taflow spóznajemy mjenujcy formu Slěpo, kotraž njewotpowěduje ani Slepjanskej ani hornjoserbskej rěčnej normje a kotraž je skombinowana ze Slepjanskeje formy Slěpe a jeje hornjoserbskeho wotpowědnika Slepo.

Na gmejnskich zarjadach, gmejnskich a wobydlerskich běrowach zarjadniskeho zwjazka Slepo su dwurěčne tafle připrawjene. Dokelž je w Sakskej nimo němčiny tež hornjoserbšćina zarjadniska rěč, informuja tafle we woběmaj rěčomaj wo komunalnych zarjadnišćach a jich wotewrjenskich časach.

Ze zaměrom turistiskeho woznamjenjenja, informacije, zabawy abo wabjenja su so w Slepjanskich wsach a jich wokolinje najwšelakoriše tafle a pismonošaki připrawili. Jednotnje wuhotowane su wot gmejnskeho zarjada iniciěrowane brune, zelene a běłe orientaciske tafle. Dalše hamtske tafle na krajnej hranicy k Braniborskej, w bliskosći rěčki Strugi abo při UNESCO-Geoparku su kaž wšudźe w Němskej normowane.

Přidruža pak so dalše němsko-serbske napisy na drjewjanych a metalowych taflach w najwšelakorišich formach, wulkosćach, kotrež su na wšelakore wašnje přičinjene. Tež jich teksty pokazuja mnóstwo wašnjow wuhotowanja a poskićeja dwurěčne informacije.

W Slepjanskej gmejnje steja štyri pomjatne kamjenje: jedyn w Rownom a tři w Slepom. Z nich dopominaja tři na wuznamne wosobiny: kamjeń w Rownom na ludoweho spisowaćela Hanza Njepilu, jedynkamjeń w Slepom na serbskeho fararja Mateja Handrika a dalši na Měrćina Luthera – k jeho wopomnjeću je so k jubilejej reformacije 2017 lipa sadźiła. Štwórty a najstarši kamjeń je wěnowany dopomnjeću bitwy pola Sedana (1870), wón je so najskerje mjez 1871 a 1877 před Slepjanskej cyrkwju postajił.

Do tuteje kategorije su so tajke wobrazy zarjadowali, kotrež noša napisy w zwisku z towaršnostnym žiwjenjom a socialnej zhromadnosću. Namakaja so tu tafle wosady, priwatnych a komercielnych zarjadnišćow kaž tež towarstwow ze serbskim wusměrjenjom.

W Slepom steji Němsko-serbski šulski kompleks, w kotrymž su wyša a zakładna šula, hort, biblioteka a sportowe připrawy z dwurěčnymi taflemi wuhotowane. Dwurěčny (němsko-hornjoserbski) sćěnowy napis ma pěstowarnja w Brězowce. Při zachodźe dźěćaceho přebywanišća w Rownom pokazuje tafla ze serbskim holčim předmjenom Milenka a wotpowědnym signetom na to, zo dźěła přebywanišćo po imersiskim koncepće Serbskeho šulskeho towarstwa z mjenom „Witaj“ (přir. Modelowy projekt „Witaj“ w Serbskim kulturnym leksikonje).

Dwaj wuměłcaj ze Slepjanskeje wosady dóstaštaj nadawki za wuměłske twórby, z kotrychž maja někotre serbske napisy abo před kotrymiž připrawi so tekstowa tafla ze serbskorěčnymi informacijemi. Tak hodźa so w Slepjanskich wsach skulptury a reliefy namakać. Skulptury bajowych postawow lutkow a dudaka Hanza Šustera w Trjebinje kaž tež skulptura w zahrodce Slepjanskeho kulturneho centruma su wuhotowane z taflemi w němskej a Slepjanskej serbskej rěči. Brězowska figura wódneho muža nosy hornjoserbske mjeno wsy jako napis a na bajowu figuru Sylneho Lysiny skedźbnja w Mułkecach oficialna turistiska tafla. Relief na towarstwowym a zetkawanskim domje w Slepom dósta němsko-hornjoserbske nadpismo.

Serbske napisy su so w Slepjanskej wosadźe jenož hišće na dwěmaj kěrchowomaj zachowali: w Rownom a w Trjebinje. Rownjanski kěrchow ma hladajo na prezencu serbšćiny wosebitu poziciju. Tu njesteja jenož tři kamjenje z nowšeho časa, wot přiwuznych wuhotowane ze serbskimi słowami, ale wón je wot lěta 2011 tež wopomnišćo zachowanych historiskich narownych kamjenjow. W dobje wot 1873 do 1919 nastate kamjenje zbudźichu w 1980tych lětach nowu skedźbnosć. Wulki dźěl narownych kamjenjow bu 1990 wuchowany, 2006 do lisćiny kulturnych pomnikow w Swobodnym staće Sakskej přiwzaty a 2009 dokumentowany (hlej Publikacija z lěta 2011). Na nich zachowane hrónčka a daty zemrětych pokazuja jónkrótne splećenje tehdyšeje ewangelskeje hornjoserbšćiny a domoródneje Slepjanskeje serbšćiny, při čimž je Slepjanska serbšćina jasnje spóznajomna a spožča hornjoserbšćinje wosebitu regionalnu barbu.

Hornjoserbsko-němska drjewjana tafla na starej Trjebinskej ćěłowni ma so hišće w lěće 2022 z čitajomnej kopiju narunać.

W Trjebinje wobsteji pódla komunalneho kěrchowa pohrjebnišćo sowjetskich wojakow z wojerskim pomnikom z ruskim napisom. Na tutym pohrjebnišću je wjace hač 500 wojakow a oficěrow pochowanych, kotřiž padnychu mjez 17. a 20. aprylom 1945 tu a w dalšej wokolinje.

Někotre serbskorěčne napisy su so w projektowej dobje wotstronili, na př. hornjoserbski postrow na škleńčanych durjach Netto-wikowanišća w Slepom a turistiska informaciska tafla mjez hosćencom a cyrkwju, abo wone zhubichu so při wottorhanju twarjenjow: to płaći za wulkoformatowej hornjoserbskej napisaj na fasadźe stareje Slepjanskeje šule, kotrejž wobohaćeštej hač do lěta 2021 Slepjansku rěčnu krajinu.

Relikt z NDRskeho časa zhubi so spočatk lěta 2022: bě to něhdyši napis napis Brězowskeje rady gmejny, kotrehož hornjoserbski tekst bě zdźěla wot wabjenskeje tafle zakryty, zdźěla pak hišće widźomny.

Awtorstwo słuša k centralnym zapřijećam z wobłuka slědźenja wo „Linguistic Landscape“, po kotrehož zasadach su so serbske napisy w Slepjanskej wosadźe přepytowali a posudźowali. W tutej kategoriji systematizowane tafle, sćěnowe napisy atd. rozeznawamy po nastaću bottom-up abo top-down. Mjeztym zo su so napisy typa bottom-up takrjec „wot deleka horje“ iniciěrowali (priwatnje abo komercielnje), su napisy typa top-down tajke, kotrež su so přez zarjady („wot horjeka“) postajili.

Awtorstwo słuša k centralnym zapřijećam z wobłuka slědźenja wo „Linguistic Landscape“, po kotrehož zasadach su so serbske napisy w Slepjanskej wosadźe přepytowali a posudźowali. W tutej kategoriji systematizowane tafle, sćěnowe napisy atd. rozeznawamy po nastaću bottom-up abo top-down. Mjeztym zo su so napisy typa bottom-up takrjec „wot deleka horje“ iniciěrowali (priwatnje abo komercielnje), su napisy typa top-down tajke, kotrež su so přez zarjady („wot horjeka“) postajili.

Dokelž wotbłyšćuje wuhotowanje rěčnych krajinow na jednej stronje mjezsobny poměr wustupowaceju rěčow a na druhej stronje rěčnu politiku, je tež poměr jeju pisomnych swědčenjow wuznamny.

Dominanca we wobłuku přełožka – dospołny a parcielny přełožk

Někotre dwurěčne tafle, plakaty abo dalše napisy su w cyłku přełožene a podawaja tuž wšitke informacije we woběmaj rěčomaj, druhe zaso pokazuja jenož mały podźěl jedneje rěče, mjeztym zo tamna dominuje. Zo by serbski podźěl wjace informacijow posrědkował, so zrědka stawa. Husćišo hodźi so dominanca němčiny zwěsćić, w mnohich padach prezentuje němski tekst hłowny dźěl informacijow, podźěl serbšćiny pak je nakromny.

Dominanca we wobłuku přełožka – koprezenca tekstow

Móže so stać, zo ma w dwurěčnych napisach kóžda z rěčow hinašu funkciju. Tuta „koprezenca tekstow“ hodźi so derje wobkedźbować na přikładźe pomnika bitwy pola Sedana: Mjeztym zo podawa němskorěčny bok pódla datuma tež informaciju wo tym, zo jednaše so wo nadběh Napoleona, kotryž je zakónčeny, rozprawja serbski napis, zo bě bitwa dobyćerska a wo kotru bitwu so scyła jedna. Tež poćah k cyrkwi je jenož w serbskej rěči zapisany: Bohu dźakuje so za dobyće.

Dominanca we wobłuku grafiskeho přesadźenja

Jasnje pokazuje so dominanca jedneje rěče porno druhej w grafiskim wuhotowanju napisa. Z poziciju napisa na tafli, z wulkosću pisma, jeho barbu abo družinu (na př. tučne pismo) móže so dominowaca pozicija jedneje z rěčow zwuraznić.

Dokelž wotbłyšćuje wuhotowanje rěčnych krajinow na jednej stronje mjezsobny poměr wustupowaceju rěčow a na druhej stronje rěčnu politiku, je tež poměr jeju pisomnych swědčenjow wuznamny.

Dominanca we wobłuku přełožka – dospołny a parcielny přełožk

Někotre dwurěčne tafle, plakaty abo dalše napisy su w cyłku přełožene a podawaja tuž wšitke informacije we woběmaj rěčomaj, druhe zaso pokazuja jenož mały podźěl jedneje rěče, mjeztym zo tamna dominuje. Zo by serbski podźěl wjace informacijow posrědkował, so zrědka stawa. Husćišo hodźi so dominanca němčiny zwěsćić, w mnohich padach prezentuje němski tekst hłowny dźěl informacijow, podźěl serbšćiny pak je nakromny.

Dominanca we wobłuku přełožka – koprezenca tekstow

Móže so stać, zo ma w dwurěčnych napisach kóžda z rěčow hinašu funkciju. Tuta „koprezenca tekstow“ hodźi so derje wobkedźbować na přikładźe pomnika bitwy pola Sedana: Mjeztym zo podawa němskorěčny bok pódla datuma tež informaciju wo tym, zo jednaše so wo nadběh Napoleona, kotryž je zakónčeny, rozprawja serbski napis, zo bě bitwa dobyćerska a wo kotru bitwu so scyła jedna. Tež poćah k cyrkwi je jenož w serbskej rěči zapisany: Bohu dźakuje so za dobyće.

Dominanca we wobłuku grafiskeho přesadźenja

Jasnje pokazuje so dominanca jedneje rěče porno druhej w grafiskim wuhotowanju napisa. Z poziciju napisa na tafli, z wulkosću pisma, jeho barbu abo družinu (na př. tučne pismo) móže so dominowaca pozicija jedneje z rěčow zwuraznić.

Dokelž wotbłyšćuje wuhotowanje rěčnych krajinow na jednej stronje mjezsobny poměr wustupowaceju rěčow a na druhej stronje rěčnu politiku, je tež poměr jeju pisomnych swědčenjow wuznamny.

Dominanca we wobłuku přełožka – dospołny a parcielny přełožk

Někotre dwurěčne tafle, plakaty abo dalše napisy su w cyłku přełožene a podawaja tuž wšitke informacije we woběmaj rěčomaj, druhe zaso pokazuja jenož mały podźěl jedneje rěče, mjeztym zo tamna dominuje. Zo by serbski podźěl wjace informacijow posrědkował, so zrědka stawa. Husćišo hodźi so dominanca němčiny zwěsćić, w mnohich padach prezentuje němski tekst hłowny dźěl informacijow, podźěl serbšćiny pak je nakromny.

Dominanca we wobłuku přełožka – koprezenca tekstow

Móže so stać, zo ma w dwurěčnych napisach kóžda z rěčow hinašu funkciju. Tuta „koprezenca tekstow“ hodźi so derje wobkedźbować na přikładźe pomnika bitwy pola Sedana: Mjeztym zo podawa němskorěčny bok pódla datuma tež informaciju wo tym, zo jednaše so wo nadběh Napoleona, kotryž je zakónčeny, rozprawja serbski napis, zo bě bitwa dobyćerska a wo kotru bitwu so scyła jedna. Tež poćah k cyrkwi je jenož w serbskej rěči zapisany: Bohu dźakuje so za dobyće.

Dominanca we wobłuku grafiskeho přesadźenja

Jasnje pokazuje so dominanca jedneje rěče porno druhej w grafiskim wuhotowanju napisa. Z poziciju napisa na tafli, z wulkosću pisma, jeho barbu abo družinu (na př. tučne pismo) móže so dominowaca pozicija jedneje z rěčow zwuraznić.

Dokelž wotbłyšćuje wuhotowanje rěčnych krajinow na jednej stronje mjezsobny poměr wustupowaceju rěčow a na druhej stronje rěčnu politiku, je tež poměr jeju pisomnych swědčenjow wuznamny.

Dominanca we wobłuku přełožka – dospołny a parcielny přełožk

Někotre dwurěčne tafle, plakaty abo dalše napisy su w cyłku přełožene a podawaja tuž wšitke informacije we woběmaj rěčomaj, druhe zaso pokazuja jenož mały podźěl jedneje rěče, mjeztym zo tamna dominuje. Zo by serbski podźěl wjace informacijow posrědkował, so zrědka stawa. Husćišo hodźi so dominanca němčiny zwěsćić, w mnohich padach prezentuje němski tekst hłowny dźěl informacijow, podźěl serbšćiny pak je nakromny.

Dominanca we wobłuku přełožka – koprezenca tekstow

Móže so stać, zo ma w dwurěčnych napisach kóžda z rěčow hinašu funkciju. Tuta „koprezenca tekstow“ hodźi so derje wobkedźbować na přikładźe pomnika bitwy pola Sedana: Mjeztym zo podawa němskorěčny bok pódla datuma tež informaciju wo tym, zo jednaše so wo nadběh Napoleona, kotryž je zakónčeny, rozprawja serbski napis, zo bě bitwa dobyćerska a wo kotru bitwu so scyła jedna. Tež poćah k cyrkwi je jenož w serbskej rěči zapisany: Bohu dźakuje so za dobyće.

Dominanca we wobłuku grafiskeho přesadźenja

Jasnje pokazuje so dominanca jedneje rěče porno druhej w grafiskim wuhotowanju napisa. Z poziciju napisa na tafli, z wulkosću pisma, jeho barbu abo družinu (na př. tučne pismo) móže so dominowaca pozicija jedneje z rěčow zwuraznić.

Dokelž wotbłyšćuje wuhotowanje rěčnych krajinow na jednej stronje mjezsobny poměr wustupowaceju rěčow a na druhej stronje rěčnu politiku, je tež poměr jeju pisomnych swědčenjow wuznamny.

Dominanca we wobłuku přełožka – dospołny a parcielny přełožk

Někotre dwurěčne tafle, plakaty abo dalše napisy su w cyłku přełožene a podawaja tuž wšitke informacije we woběmaj rěčomaj, druhe zaso pokazuja jenož mały podźěl jedneje rěče, mjeztym zo tamna dominuje. Zo by serbski podźěl wjace informacijow posrědkował, so zrědka stawa. Husćišo hodźi so dominanca němčiny zwěsćić, w mnohich padach prezentuje němski tekst hłowny dźěl informacijow, podźěl serbšćiny pak je nakromny.

Dominanca we wobłuku přełožka – koprezenca tekstow

Móže so stać, zo ma w dwurěčnych napisach kóžda z rěčow hinašu funkciju. Tuta „koprezenca tekstow“ hodźi so derje wobkedźbować na přikładźe pomnika bitwy pola Sedana: Mjeztym zo podawa němskorěčny bok pódla datuma tež informaciju wo tym, zo jednaše so wo nadběh Napoleona, kotryž je zakónčeny, rozprawja serbski napis, zo bě bitwa dobyćerska a wo kotru bitwu so scyła jedna. Tež poćah k cyrkwi je jenož w serbskej rěči zapisany: Bohu dźakuje so za dobyće.

Dominanca we wobłuku grafiskeho přesadźenja

Jasnje pokazuje so dominanca jedneje rěče porno druhej w grafiskim wuhotowanju napisa. Z poziciju napisa na tafli, z wulkosću pisma, jeho barbu abo družinu (na př. tučne pismo) móže so dominowaca pozicija jedneje z rěčow zwuraznić.

Dokelž wotbłyšćuje wuhotowanje rěčnych krajinow na jednej stronje mjezsobny poměr wustupowaceju rěčow a na druhej stronje rěčnu politiku, je tež poměr jeju pisomnych swědčenjow wuznamny.

Dominanca we wobłuku přełožka – dospołny a parcielny přełožk

Někotre dwurěčne tafle, plakaty abo dalše napisy su w cyłku přełožene a podawaja tuž wšitke informacije we woběmaj rěčomaj, druhe zaso pokazuja jenož mały podźěl jedneje rěče, mjeztym zo tamna dominuje. Zo by serbski podźěl wjace informacijow posrědkował, so zrědka stawa. Husćišo hodźi so dominanca němčiny zwěsćić, w mnohich padach prezentuje němski tekst hłowny dźěl informacijow, podźěl serbšćiny pak je nakromny.

Dominanca we wobłuku přełožka – koprezenca tekstow

Móže so stać, zo ma w dwurěčnych napisach kóžda z rěčow hinašu funkciju. Tuta „koprezenca tekstow“ hodźi so derje wobkedźbować na přikładźe pomnika bitwy pola Sedana: Mjeztym zo podawa němskorěčny bok pódla datuma tež informaciju wo tym, zo jednaše so wo nadběh Napoleona, kotryž je zakónčeny, rozprawja serbski napis, zo bě bitwa dobyćerska a wo kotru bitwu so scyła jedna. Tež poćah k cyrkwi je jenož w serbskej rěči zapisany: Bohu dźakuje so za dobyće.

Dominanca we wobłuku grafiskeho přesadźenja

Jasnje pokazuje so dominanca jedneje rěče porno druhej w grafiskim wuhotowanju napisa. Z poziciju napisa na tafli, z wulkosću pisma, jeho barbu abo družinu (na př. tučne pismo) móže so dominowaca pozicija jedneje z rěčow zwuraznić.

Dokelž wotbłyšćuje wuhotowanje rěčnych krajinow na jednej stronje mjezsobny poměr wustupowaceju rěčow a na druhej stronje rěčnu politiku, je tež poměr jeju pisomnych swědčenjow wuznamny.

Dominanca we wobłuku přełožka – dospołny a parcielny přełožk

Někotre dwurěčne tafle, plakaty abo dalše napisy su w cyłku přełožene a podawaja tuž wšitke informacije we woběmaj rěčomaj, druhe zaso pokazuja jenož mały podźěl jedneje rěče, mjeztym zo tamna dominuje. Zo by serbski podźěl wjace informacijow posrědkował, so zrědka stawa. Husćišo hodźi so dominanca němčiny zwěsćić, w mnohich padach prezentuje němski tekst hłowny dźěl informacijow, podźěl serbšćiny pak je nakromny.

Dominanca we wobłuku přełožka – koprezenca tekstow

Móže so stać, zo ma w dwurěčnych napisach kóžda z rěčow hinašu funkciju. Tuta „koprezenca tekstow“ hodźi so derje wobkedźbować na přikładźe pomnika bitwy pola Sedana: Mjeztym zo podawa němskorěčny bok pódla datuma tež informaciju wo tym, zo jednaše so wo nadběh Napoleona, kotryž je zakónčeny, rozprawja serbski napis, zo bě bitwa dobyćerska a wo kotru bitwu so scyła jedna. Tež poćah k cyrkwi je jenož w serbskej rěči zapisany: Bohu dźakuje so za dobyće.

Dominanca we wobłuku grafiskeho přesadźenja

Jasnje pokazuje so dominanca jedneje rěče porno druhej w grafiskim wuhotowanju napisa. Z poziciju napisa na tafli, z wulkosću pisma, jeho barbu abo družinu (na př. tučne pismo) móže so dominowaca pozicija jedneje z rěčow zwuraznić.

Při pytanju serbskich napisow su so tež njeawtorizowane zapiski namakali, pak serbskorěčne pak serbskosć w Slepom tematizowace. Při tym zwuraznja so wěsta rebelija (w Slepjanskim regionje husto bazowaca na protesće přećiwo wudobywanju brunicy a wotbagrowanju wjesnych dźělow: tafla na garaži, Limes sorabikus ) abo tež impuls iniciatorow, serbski tekst dodać, hdźež wón faluje (dróhowa tafla Feldweg ). Napisy Limes sorabikus, Ho jo kónc teje wuglowy jamy!, Sorbisches Territorium, ale tež nalěpjene serbske mjeno na tafli Feldweg zwuraznjeja wěsty teritorialny narok ze serbskim pozadkom. Wšo to su wuprajenja k towaršnostnym podawkam w regionje a lochka forma ciwilneje njeposłušnosće.

Dokelž wuchadźa iniciatiwa za plakaty a wuwěški wot najwšelakorišich akterow, wobkedźbujemy w tutym konteksće najwjetšu wšelakorosć rěčow. Cyrkwina wosada kooperuje we wuwěškach z Choćebuskim Towarstwom k spěchowanju serbšćiny w cyrkwi, kotryž ćišći plakaty w delnjoserbšćinje. Serbski kulturny centrum wupowěša tež wabjenske plakaty za zarjadowanja w třikrajowym róžku, na kotrych móžemy nimo němčiny tež pólšćinu a čěšćinu čitać. Za swójske zarjadowanja wabi kulturny centrum w hornjoserbskej rěči. Wuwěški Njepilic dwora w Rownom abo Trjebinskeje Domowinskeje skupiny su zwjetša hornjoserbske, tola přeco z wěstym podźělom Slepjanskeje serbšćiny.

Za hamtsce předpisane tafle, kaž su to wjesne a dróhowe tafle, kotrež nastajeja so na zakładźe „Sakskeho serbskeho zakonja“ (Zakoń wo prawach Serbow w Swobodnym staće Sakskej), dyrbja ćišćernje, kotrež hewak němske pismo ćišća, diakritiske znamješka wužiwać. To wopokaza so na jednej stronje za nadawki realizowace firmy jako problematiske, na druhej stronje pak drje tež nadawkidawarjo při wotewzaću taflow přeco na korektnu poziciju znamješkow a wotpowědnu družinu pisma dźiwali njejsu.

Tu su někotre tafle zestajene, na kotrychž je widźeć, kak je so improwizowało, zo by so serbski pismik na taflu ćišćał, město zo bychu so wužiwali (typo-)grafiske móžnosće eksistowacych družin pisma.

Tři lětdźesatki po politiskim přewróće w Němskej swědča w Slepjanskim regionje, wosebje w Slepom samym, hišće dróhowe tafle wo serbskich napisach w NDRskim času.

Na tutym městnje pokazuja so napisy, nastate před lětom 1920. W Rownom a Slepom eksistuja hišće swědki z poslednjeje třećiny 19. lětstotka: Serbsce popisane narowne kamjenje na Rownjanskim kěrchowje kaž tež pomnik bitwy pola Sedana.

Fraktura je jako historizowace pismo wuhotowanski element nowych dróhowych taflow w Slepom a w přesydlenym Miłorazu. Tež w Rownom je jedna z dróhowych taflow w samsnym frakturnym pismje kaž w Slepom. Narowne kamjenje na serbskim wopomnišću „Stareho Rownjanskeho kěrchowa“ pak pokazuja tež frakturu z poslednjeje třećiny 19. a wot spočatka 20. lětstotka. Tež w padźe tafle z hronom na starej ćěłowni Trjebinskeho kěrchowa rozsudźi so wuhotowar za historizowacu frakturu (hlej tež Napisy na kěrchowach).

K fundusej swědčenjow wo serbskosći słušeja tež objekty bjez napisa. Serbski poćah pokazuje so na př. w rězbarskich předstajenjach bajowych postawow abo přez wužiwanje serbskich narodnych barbow.