Žywe kulturne derbstwo
Jańske rejtowanje
Jańske rejtowanje jo žnjowny nałog, kenž se woplěwa njeźelu wokoło swětego Jana. Dawaŕ mjenja togo swěźenja jo Jan Dupjaŕ , na kótaregož cerkwja 24. junija wopomina.
W nocy na 24. junija, tak se powěda, statkuju wósebne mócy. Zela a kwětki, do chowanja słyńca našćipane, pśipomogaju gójenje a pśinjasu gluku a bogate žni. Srjejź 19. lětstotka jo było Jańske rejtowanje hyšći w někotarych jsach Dolneje Łužyce rozšyrjone.
Źinsa wótwardujo se jano hyšći w Kózłom pla Drjowka. Zarědowaŕ jo tradiciske towaristwo Kózło z. t. W srjejźišću stoj figura „Jana“. Jo to maskowa póstawa, ako reprezentěrujo zazdaśim duch zrosćenja.
Nejpjerwjej zběraju Kózłańske źowća tysace módracow a pletu z nich někotare ranki. Młode źowća pyšnje górne śěło, ako tek górnej ruce a sćognje pachoła, kótaryž symbolizěrujo, z tymi rankami; zbytk rukowu a nogowu z pówitku wobwiju.
Za głowu napórajo se krona, kótarejež korpus wobstoj ze syśow a kótaruž se pyšni z wutkami a lětnymi kwětkami. Jo Jan dopołnje „woblacony“, jěcha wón zgromadnje ze swójimi pśewóźowarjami wót gósćeńca na swěśenišćo; na cole śěga muzicěrujo dujaŕska kapała.
Pśed rejtarjami chójźe źowća w swójich młoźinskich drastwach. Wóni njasu dalšnu kronu, kótaraž se Janoju wjacor pśepódajo k cesnym rejam.
Nejpjerwjej rejtujo Jan w galopje někotare raze ze swójimi pśewóźowarjami pśez pólo na swěśenišću.
Póněcom jogo pśewóźowarje mucnjeju a njejěchaju južo sobu, daniž njejo Jan sam. Něnt wopytaju pśiglědowarje jogo łapiś a módrace a kronu, kótaraž jo nejdrogotnjejšy źěl jogo „woblaka“, łapiś abo wótšćipnuś.
Kwětki se pótom wusušyju a nad źurjami powjesyju, aby gluku a strowosć za pśiduce lěto pśinjasli.